Waddenvereniging en hoogleraar over energierijke Afsluitdijk
Zorgen dat de Afsluitdijk in 2021 nog steeds energieneutraal is, is een streven van de organisatie De Nieuwe Afsluitdijk. De organisatie probeert dit te behalen door te investeren in nieuwe duurzame energie initiatieven. Wat vindt emeritus hoogleraar energie en milieukunde Ton Schoot Uiterkamp van de ideeën en hoe denkt de Waddenvereniging over deze plannen? Wat is hun visie?
DOOR MIEKE VAN VEEN
“Als wetenschapper kan ik alleen maar voor duurzame energie initiatieven zijn”, zo begint Ton Schoot Uiterkamp, emeritus hoogleraar energie en milieukunde bij de Rijksuniversiteit Groningen, zijn betoog. Maar de hoogleraar ziet wel wat problemen met Blue Energy. “Op de eerste plaats moet je een goed scheidsvlak hebben tussen zoet en zout. Het is de vraag of dat bij de Afsluitdijk een ideale situatie is, het water van de Waddenzee is bij lange na niet zo zout als Middellands zeewater. De energieopbrengst van Blue Energy is evenredig met het verschil in zoutgehalte tussen zoet en zout water, bij de Afsluitdijk is de overgang van zoet naar zout niet heel erg scherp. Dus dat geeft meteen al een behoorlijke vermindering van de mogelijke opbrengst aan energie.”
Vervuilde membranen
Als tweede probleem bij Blue Energy, noemt Schoot Uiterkamp de vervuiling van de membranen, dunne vliezen die bepaalde stoffen wel doorlaten en andere niet, die gebruikt worden voor het opwekken van blauwe energie. “In een laboratorium kun je met zuiver zoet water aan de ene kant en heel geconcentreerd zout water aan de andere kant werken met een membraan er tussen. Dat membraan zal niet vervuilen, maar op het moment dat jij in een natuurlijke situatie verkeerd, heb je te maken met water waar van alles in zit. In een natuurlijke situatie kun je alleen maar een redelijke opbrengst krijgen door een heel groot oppervlak te nemen, maar daardoor nemen de kosten ook erg toe. De onderzoekers weten dat en gaan daar toch mee aan de slag en daar is wat mij betreft ook niks mis mee.”
Het levende wezen in water
Voor de Waddenvereniging is de Blue Energy centrale de meest in het oog springende vorm van duurzame energie opwekken. “Onze kijk erop als Waddenvereniging is dezelfde als bij de energiecentrales die grote hoeveelheden koelwater gebruiken: Hoe zit het met het levende wezen dat in het water zit? Voor Blue Energy heb je grote waterstromen nodig en dan zit mijn vraag er vooral in welke behandeling het water nog nodig heeft voordat het gebruikt kan worden voor energieopwekking. Moet dat bijvoorbeeld nog gefilterd worden? En wat gebeurt er dan met die stroom aan slip en ander spul dat er uitkomt”, vertelt Wouter van der Heij, visserijbioloog bij de Waddenvereniging.
‘Watjeskust’
“De turbines in de spuigaten lijkt ons een prima toevoeging. Ik weet alleen niet in hoeverre dat veel energie opwekt”, aldus de bioloog. Schoot Uiterkamp ziet niet zoveel toevoeging in de turbines: “Langs de kust van Schotland heb je hoogteverschillen in getijden van zes à zeven meter, dat levert wat op en daar zijn golven van drie tot vijf meter. Onze kust is gewoon een watjeskust. Er zijn weleens hoge golven, maar gemiddeld gesproken niet. Wijs mij een golfgenerator aan die het vijf jaar heeft vol gehouden, ze zijn er nog niet. Dat is geen reden om er niet mee te experimenteren, maar het is geen fundamentele bijdrage aan het probleem. Althans nu nog niet.”
‘Ideale plek voor windmolens’
Een manier van duurzaam energie opwekken die de hoogleraar zeker had willen toepassen op de Afsluitdijk, is windenergie. “De Afsluitdijk is wat mij betreft de ideale plek om windmolens neer te zetten. Bij elke nieuwe technologie heb je een groot aantal mensen die er voor zijn en een aantal die er tegen zijn. Persoonlijk denk ik dat mensen zichzelf moeten gaan afvragen: ‘als ik groene stroom in huis wil hebben en ik heb niet voldoende dakruimte om zonnepanelen op neer te leggen, maar ik wil wel groene stroom, waar komt die energie dan vandaan?’. En als je dan tegen windmolens bent, omdat ze horizonverontreiniging zijn, dan moet je jezelf toch eens flink achter de oren gaan krabben of gewoon ophouden met energie gebruiken, dat kan wat mij betref ook. Als mensen terug willen gaan naar het berenvel en pijl en boog stadium, dan is dat wat mij betreft prima en heb ik daar ook wel bewondering voor als je dat wilt.”
‘Grootste bijdrage uit zon en wind’
Als Schoot Uiterkamp een plan mocht maken om duurzame energie toe te passen op de Afsluitdijk, dan zou de Afsluitdijk er zo uitzien: “Ik zou een aantal elementen meenemen. Op de noordkant zou ik windmolens plaatsen en aan de zuidkant zou ik zonnepanelen plaatsen die in de dijk zijn ingebouwd. Tegelijkertijd zou ik willen gaan experimenten met piëzo-elektrisch materiaal in het wegdek. Dat is materiaal waar stroom uitkomt als je er op druk of als je het vervormt. Als je dat bijvoorbeeld in je schoenzolen zou stoppen, Amerikaanse soldaten doen dat al, dan kun je daar je mobiel mee opladen. Ik zou Blue Energy als proeftuin willen gebruiken en zou in de schutsluizen wel degelijk een paar rotoren plaatsen. Die zouden een prima bijdrage kunnen leveren aan de verlichting van huizen aan weerskanten van de Afsluitdijk. Maar de grootste bijdrage moet komen uit zonnepanelen en uit windmolens.”
Systeemopvatting
“Ik zou er tegelijkertijd ook voor zorgen dat er een elektrolyse-apparaat beschikbaar is, waarmee ik overmaat stroom, die de windmolens opwekken, kan gebruiken om water te splitsen in zuurstof en waterstof. ’s Avonds en bij een wind- of zonloze dag, kan ik dan die waterstof gebruiken om stroom terug te winnen. Ik zou het geheel meer als een systeem opvatten, waarin ik elektriciteitsopslag betrek en ook energiebesparing. Ik zou bijvoorbeeld ook de steenkoolgestookte centrales die in de Eemshaven staan er bij betrekken. De kooldioxide die uit de centrales komt, zou ik afvangen en die kooldioxide ga ik combineren met de waterstof die ik maak als ik overmaat elektriciteit heb. Je krijgt dan methaan, aardgas. Dat is een soort biogas en daar kan je auto’s op laten rijden of schepen op laten varen. Dus je moet een veel bredere systeemopvatting hebben en niet mondjesmaat dan weer dit, dan weer dat. Een groot plan waar alles bij hoort.”
‘Positief kritisch’
Wat voor de Waddenvereniging voorop staat als het gaat om energie opwekken aan de randen van het wad, om welke vorm dan ooit, is de invloed ervan op het waddengebied. “Wij vinden het absoluut goed dat er naar nieuwe manieren wordt gezocht om energie op te wekken. Positief kritisch, zo zal ik onze instelling willen benoemen. Op het moment dat het gewoon goed passend is bij het gebied, dan steunen wij van harte dat er nieuwe vormen van energieopwekking worden ontwikkeld en dan kan het ook hier langs de randen van het wad. Graag in ruil voor kolencentrales.”
